Państwo Franków było rządzone przez dwie dynastie, założycieli królestwa
Merowingów,
a później przez Karolingów
Frankowie pojawili się w III wieku n.e. z wymieszania mniejszych
plemion germańskich (Amzywariów, Brukterów, Chamawów, Chattuariów i
Saliów), mieszkających nad dolnym Renem. W IV wieku Frankowie osiedli
w północnej Galii. Dzielili się na Franków salickich (nad dolnym
Renem) i
rypuarskich (nad środkowym Renem).
Frankowie saliccy, pokonując inne plemiona, podbili w V wieku Galię.
Podbój rozpoczął Childeryk I, ojciec Chlodwiga I, który miał swoją
siedzibę w Tournai. Około roku 486 Chlodwig I dokonał zwycięskiego
ataku na tereny określane jako Belgica Secunda. W 491 ogłosił się panem ludu, z którego pochodziła jego matka (Turyngów)
i odniósł zwycięstwo nad Alamanami, którzy byli w konflikcie także
z innym odgałęzieniem Franków - Frankami rypuarskimi. Chlodwig
interweniował też w Burgundii, gdzie usiłował wzmocnić stronnictwo
swego sojusznika, Godegisela. Niestety, wojna doprowadziła do
umocnienia Gudobada, wroga Franków.
W 507 roku wybuchł konflikt z królestwem Wizygotów, których ziemie
sięgały Loary. W tym konflikcie wspierał Chlodwiga król Burgundii.
Bitwa stoczona z Wizygotami pod Vouille w okolicach Poitiers przyniosła
zwycięstwo Chlodwigowi. Król Wizygotów, Alaryk II został zabity, a
akwitańskie prowincje królestwa wizygockiego znalazły się rękach
Chlodwiga. Mógł on osiągnąć więcej, gdyby nie interwencja króla
Ostrogotów Teodoryka.
Wiadomo, że ostatni okres panowania Chlodwiga wypełniła eliminacja
innych małych królestw frankońskich z ośrodkami w Kolonii, Cambrai,
Therouanne i Le Mans,
z których większość była rządzona przez jego
krewnych. Chlodwig zmarł w 511.
Tak jak w przypadku Teodoryka ważna była dla panowania Chlodwiga nie
rywalizacja z Rzymem, ale zdominowanie rywalizujących ze sobą plemion
:
Franków, Burgundów, Sasów i innych. Ze względu
na znaczne oddalenie od strefy swoich wpływów cesarz wschodniorzymski
patrzył łaskawym okiem na
Chlodwiga widząc w nim potencjalnego sojusznika w walce przeciw
Teoderykowi królowi Ostrogotów. Cesarz bizantyjski Anastazjusz I uznał władzę Chlodwiga i w 508
r. przyznał mu honorowy konsulat. Być może wiązało się to z przejściem króla na
katolicyzm. Różnica w podejściu Bizantyjczyków do Franków i Ostrogotów wpłynęła
zasadniczo na dalsze losy obu królestw.

Merowingowie
(481-751)
Dynastia królów panująca w Królestwie Franków w latach
481-751,
wywodząca się od władcy Franków salickich Merowecha (Meroweusza).W
okresie rozpadu Cesarstwa Zachodniorzymskiego tereny północnej Galii
zamieszkane były głównie przez plemiona frankońskie. Zjednoczyły się
one i utworzyły w 481 r. państwo, którego królem został Chlodwig I
(ok.481-511) syn Childeryka I.
Szybko rozszerzył on granice swego, początkowo bardzo małego państwa.
Podbił m.in. państwo Alemanów - późniejszą Alzację część państwa
Wizygotów - późniejszą Akwitanię. W ciągu 30 lat opanował prawie całą
Galię i część Germanii. Był to okres burzliwego rozwoju chrześcijaństwa,
więc by zapewnić sobie poparcie Kościoła, przyjął chrzest ok. 497
r., nawracając się, wraz ze swymi poddanymi, na wiarę chrześcijańską
w obrządku rzymskokatolickim, która dodatkowo sprzyjała asymilacji ludów
galoromańskich
i barbarzyńskich (Germanie byli arianami).
Chlodwig osiadł w Paryżu, czyniąc go stolicą królestwa. Było to już
wtedy znaczące miasto Lutecja, rozbudowane przez Rzymian
z osady rybackiej, znajdującej się na wyspie Cite na Sekwanie. Nazwa
miasta nadana została przez Franków ze względu na zamieszkiwanie
regionu przez celtyckie plemię Paryzjów. W chwili śmierci Chlodwiga I w
511 r. państwo Franków rozciągało się
od Renu po Pireneje i stanowiło stosunkowo najbardziej stabilny i zwarty
kraj na gruzach pozostałych po Cesarstwie Zachodniorzymskim.
W ciągu VI w. państwo Franków, kierowane przez królów z dynastii
Merowingów, powiększyło znacznie swe terytorium, przyłączając
Turyngię (leżącą między Saalą i górną Wezerą - 531) , Burgundię
(532-534), Prowansję (536). Również Księstwo Bawarów (późniejsza
Bawaria) zostało podporządkowane Frankom, przy czym tamtejszy ród książęcy
pozostawiono u władzy, ale jako frankijskich urzędników. W największym swym zasięgu Królestwo
Franków dochodziło do Łaby i środkowego Dunaju na wschodzie. W
okresach zjednoczenia było to największe i najpotężniejsze państwo w
zachodniej Europie.
Słabością państwa był kilkakrotnie przeprowadzony, zgodnie zresztą
ze zwyczajowym prawem frankońskim, podział na pomniejsze królestwa pomiędzy
synów zmarłego monarchy. Po śmierci Chlodwiga I państwo
podzielono więc pomiędzy czterech jego synów. Zarysował się już
wtedy podstawowy podział na dzielnice : Neustrię (zachodnia część państwa),
Austrazję (północno-wschodnia), Burgundię (centrum) i Akwitanię (południowo-zachodnia).
Zjednoczenie nastąpiło dopiero w 558 r. pod rządami Chlotara I
i ponownie na dłuższy okres czasu w 634 r. za panowania Dagoberta I
(629-639), który uważa się za złoty okres królestwa.
Kolejni monarchowie z dynastii Merowingów, panujący w państwie Franków
po zmarłym w 639 r. Dagobercie I, nie przejawiali większej aktywności i
historia zapisała ich jako "królów gnuśnych". Gdy w 737 r.
umarł Teodoryk IV, wtedy nie syn monarchy, Childeryk III, lecz majordom
dworu królewskiego Karol "Młot" przejął pełnię władzy w państwie, które
po jego śmierci przypadło jego synom Karlomanowi i Pepinowi. Przywrócili
oni wprawdzie tron Childerykowi III, lecz po udaniu się Karlomana do
klasztoru na Monte Casino, Pepin "Krótki" zdetronizował Childeryka III,
kazał ostrzyc (Merowingowie nosili długie włosy, w których
według wierzeń frankijskich kryła się magiczna moc) i wysłać do
klasztoru. Pepin "Krótki" sam, w porozumieniu i z błogosławieństwem papieża
Stefana II, oglosił się w 751 r. królem państwa frankońskiego. W ten
sposób zapoczątkowana została dynastia królewska, zwaną Karolingami.
władcy
Franków salickich
? -
? Clodio
447-458
Merowech
458-481
Childeryk
I
481-511 Chlodwig I |
Po śmierci Chlodwiga I w 511 r., państwo zostało podzielone pomiędzy jego
czterech synów :
Reims
511-534 Teodoryk I
534-548 Teodebert I
548-555 Teodebald
|
Orlean
511-524 Chlodomer |
Paryż
511-558 Childebert I |
Soissons
511-561 Chlotar I
(oraz w Orleanie
od 524,
w Reims od 555,
w Paryżu od 558)
|
całe
państwo
558-561
Chlotar
I
|
Chlotar I z Soissons ostatecznie
przejął trzy pozostałe królestwa po śmierci swoich braci (lub ich sukcesorów). Po
jego śmierci państwo ponownie uległo podziałowi na Neustrię (na zachodzie),
Burgundię
i Austrazję (na wschodzie).
Paryż
(pd. część Neustrii)
i Akwitania
561-567
Charibert I |
Orlean
i Burgundia
561-592
Guntram
(w 587 r. dopuścił
do współrządów
Childeberta II)
|
Reims
(Austrazja)
i Owernia
561-575
Sigibert I
575-595
Childebert II
(oraz w Burgundii
od 587, faktyczne
od 592) 595-612
Teodebert II
(w Austrazji) 595-613
Teodoryk II
(w Burgundii i Owernii
oraz w Austrazji
od 612)
613 Sigibert
II
(w Austrazji, Owernii
i Burgundii) |
Soissons
(pn. część Neustrii)
561-584
Chilperyk I
(oraz w całej
Neustrii i Akwitanii
od 567)
584-613 Chlotar II
(oraz w Austrazji,
Owernii
i Burgundii
od 613)
|
całe
państwo
613-622
Chlotar II (wcześniej
w Neustrii i Akwitanii)
|
Austrazja
622-629
Dagobert I
|
Neustria
i Burgundia
622-629
Chlotar II
(wcześniej w całym państwie)
|
Austrazja,
Neustria i Burgundia
629-632
Dagobert I
|
Akwitania
629-632
Charibert II
|
całe
państwo
632-639
Dagobert I (wcześniej
w Austrazji, Neustrii i Burgundii, w 632 dopuścił do współrządów
w Austrazji swojego najstarszego
syna Sigibert III "Świętego"
pozostając nadal zwierzchnim władcą całego państwa)
|
Po
śmierci Dagoberta I w 639 r., państwo zostało podzielone pomiędzy jego
dwóch synów. Oni i ich następcy zwani byli "królami gnuśnymi",
ponieważ ich władza była jedynie nominalna. Natomiast właściwe rządy
sprawowali w ich imieniu zarządcy pałacu - majordomowie, którzy z
czasem doszedłszy do znacznej potęgi zdetronizowali swoich suwerenów i
zajęli ich miejsce jako królowie Franków (zobacz => Karolingowie).
Austrazja
639-ok.656
Sigibert III "Święty" (współrządził wraz
z ojcem Dagobertem I od 632, sprawował
władzę pod kontrolą majordomów :
Pepina I z Landen do 640, Ottona
640-641
oraz Grimoalada
I "Starszego" od 641) 656/657-662
Childebert (III) "Adoptowany" (uzurpator,
syn majordoma Grimoalda I "Starszego",
który rządził w jego imieniu do ? 657)
662-673 Childeryk II
(rządził pod kontrolą majordoma
Wulfoalda)
|
Neustria
i Burgundia
639-657 Chlodwig II
(współrządził od 635, być może
na
krótko zjednoczył całe państwo ok.656 r.,
sprawował władzę pod kontrolą majordomów :
Aegi do 641 i Erchinoalda)
657-673 Chlotar III
(rządził pod kontrolą majordomów :
Erchinoalda do 658 i Ebroïna)
673 Teodoryk III (rządził
pod kontrolą majordoma
Ebroïna) |
całe
państwo
673-675
Childeryk II
(wcześniej w Austrazji, rządził pod kontrolą majordoma Wulfoalda) |
Austrazja
675-676
Chlodwig (III) (rządził pod kontrolą
majordoma
Ebroïna)
676-679 Dagobert II "Święty"
(rządził pod kontrolą
majordoma Wulfoalda)
|
Neustria
i Burgundia
675-679
Teodoryk III (rządził
pod kontrolą majordomów :
Leudezjusza 675 oraz Ebroïna)
|
całe
państwo
679-691
|
|
Teodoryk III (w
Austrazji rządził pod kontrolą majordomów : Wulfoalda
do 680, Pepina
II z Heristalu,
w Neustrii i Burgundii rządził pod kontrolą majordomów :
Ebroïna do 680, Warattona do 686
oraz Berchara do 687,
od 687 w całym państwie rządził pod kontrolą majordoma Pepina
II z Heristalu) |
691-695 |
|
Chlodwig III
(IV) (rządził
pod kontrolą majordoma Pepina II z
Heristalu) |
695-711 |
|
Childebert III
(rządził
pod kontrolą majordoma Pepina II z
Heristalu) |
711-715 |
|
Dagobert III
(rządził
pod kontrolą majordoma Pepina II z
Heristalu do 714) |
715-717 |
|
Chilperyk II
(rządził
pod kontrolą majordoma Ragenfreda) |
|
Austrazja
717-719
Chlotar IV (antykról, rządził pod kontrolą
majordoma Karola "Młota") |
Neustria
i Burgundia
717-719
Chilperyk II (wcześniej w całym państwie,
rządził pod kontrolą majordoma Ragenfreda)
|
całe
państwo
719-721 |
|
Chilperyk II
(wcześniej w
Neustrii i Burgundii, rządził pod kontrolą majordoma Karola "Młota")
|
721-737 |
|
Teodoryk IV
"z
Chelles" (rządził pod kontrolą majordoma Karola
"Młota") |
737-743 |
|
bezkrólewie
(rządy mjordomów : Karola "Młota"
do 741 oraz Karlomana i Pepina III "Krótkiego") |
743-751 |
|
Childeryk III
(rządził
pod kontrolą mjordomów : Karlomana do 747
i Pepina III "Krótkiego") |
|

Karolingowie (751-987)
Arystokratyczny ród frankijski gałąź
Arnulfingów
- Pepinidów,
wywodzący się od Karola "Młota", jednego pochodzenia
z rodem Nibelungów. Byli początkowo
zarządcami pałacu (majordomami) władców Merowińskich w Austrazji,
a później w całym zjednoczonym królestwie Franków. W 751 r. odsunęli od władzy
Merowingów
i sami zajęli ich miejsce na tronie za zgodą możnowładztwa
i papiestwa. Po śmierci Ludwika I "Pobożnego" państwo frankijskie zostało
podzielone na trzy części : zachodnią (Francia occidentalis),
wschodnią (Francia orientalis)
i środkową ciągnącą się od Flandrii po północną Italię i brzegi
Morza Śródziemnego.
Wszystkie trzy główne gałęzie rodu wymarły do początków XI w. :
-
włosko-lotaryńsko-prowansalska
w 895 r.
-
wschodniofrankijska
(niemiecka)
w 911 r.
-
zachodniofrankijska
(francuska)
w 1021 r.
Pochodzący z włoskiej gałęzi Karolingów Herbertyni
wygaśli dopiero w końcu XI w., a ich posiadłości przeszły na
boczną linię panujących
we Francji Kapetyngów.
majordomowie
Królestwa Franków
W
VI w. w Królestwie Franków pojawiło się stanowisko majordoma,
czyli urzędnika, który sprawował nadzór nad
dworem monarchy. Po śmierci króla Dagoberta I w 639 r. w epoce "gnuśnych
królów" w rękach majordomów znajdowała się faktyczna
władza w państwie. Począwszy od
1 poł. VII w. godność majordoma coraz częściej piastowali członkowie rodu
Arnulfingów-Pepinidów,
a następnie pochodzących od nich Karolingów.
I.
w Austrazji :
?-548 Partemiusz
..................................... ?
567-581 Gogo
581-583 Wandalenus
..................................... ?
ok.589 Florencjan
..................................... ?
595-600 Protadiusz
600
Klaudiusz
600-?
Gundulf
?-612 Landeryk
612-613 Warnachar II
613-617 Rado
617-623 Hugo
623-629 Pepin I
"z Landen"
633-639
Adalgisel
639-640 Pepin I "z Landen" (ponownie)
640-642/643 Otto
642/643-656 Grimoald
I "Starszy"
656-680 Wulfoald
680-714 Pepin
II "z
Heristalu"
714-715
Theudoald
715-741 Karol
"Młot"
741-747 Karloman
747-751
Pepin III
"Krótki"
II. w Neustrii :
?-581 Baudegisel
..................................... ?
ok.584-590 Waddo
?-612 Landeryk
613/616-639
Gundoland
639-642
Aega
642-658
Erchinoald
658-673
Ebroïn
673-675 Wulfoald
675
Leudezjusz
675-680/681 Ebroïn (ponownie)
680/681-682 Waratton
682
Gistemar
682-684/686 Waratton
(ponownie)
686-687
Berchar
687-695
Pepin
II "z
Heristalu"
695-714
Grimoald II
"Młodszy"
714-715
Theudoald
715-718
Raganfred
718-741
Karol "Młot"
741-751
Pepin III
"Krótki"
III.
w Burgundii :
596-600
Warnachar I
600-603 Bertoald
603-607 Protadiusz
607-610 Klaudiusz
610-626 Warnachar II
626-627
Godinus
627-628
Brodulf
639-642
Aega
642
Flaochad
642-662
Radobert
od 662 r. urząd majordoma Burgundii i Neustrii
pozostawał w jednym ręku. |
Kiedy Pepin III został królem, Karolingowie stali się sukcesorami
Merowingów :
królowie Franków
751-768
Pepin
I "Krótki"
768-814
Karol I "Wielki"
768-771
Karloman
814-840
Ludwik
I "Pobożny"
840-843
Lotar
I |
Po śmierci Ludwika I "Pobożnego"
w 840 r. Królestwo Franków uległo powolnemu rozpadowi na mniejsze
jednostki terytorialne. Po krótkotrwałych rządach w całym państwie
najstarszego syna Ludwika, Lotara I, zostało one podzielone w 843 r. na mocy
postanowień traktatu w
Verdun na trzy części :
1/ środkową rządzoną przez Lotara I
2/ wschodnią rządzoną przez Ludwika II "Niemieckiego"
3/ zachodnią rządzoną przez Karola II "Łysego"
W 855 r. po śmierci Lotara I jego państwo uległo podziałowi na trzy części
pomiędzy jego synów na mocy układu z Prüm :
1/ obejmującą Włochy rządzoną przez Ludwika II
2/ obejmującą późniejsze tereny Lotaryngii rządzoną przez Lotara II
3/ obejmującą Prowansję i Burgundię reządzoną przez Karola
W 863 r. po śmierci Karola panujacego w Prowansji i Burgundii terytorium
jego państwa zostało rozdzielone na dwie części i włączone do udziałów
starszych braci. Wówczas Ludwik II otrzymał część południową,
z miastami Arles, Aix i Embrun, a Lotar II północną z miastami Grenoble,
Lyon i Vienne.
W 869 r. po śmierci Lotara II z pretensjami do całego terytorium przez
niego zarządzanego zgłosił król Franków Zachodnich Karol II "Łysy".
Ostatecznie na mocy układu z Meerssen zawartego w 870 r. nastąpił
podział ziem pomiędzy Karola, który otrzymał jedną trzecią część
Fryzji, dolinę Mozy i północną część Prowansji z miastami Grenoble,
Lyon i Vienne oraz Ludwika II "Niemieckiego", który
dostał pozostałą część Fryzji i terytorium z miastami Akwizgran i
Metz. Traktat w Meerssen stał się symbolicznym końcem państwa środkowofrankijskiego.
W 875 r. po śmierci Ludwika II ostatnego z synów Lotara I terytorium
jego państwa w całości przypadło Karolowi II "Łysemu".
W 876 r. po śmierci Ludwika II "Niemieckiego" królestwo
Franków Wschodnich uległo podziałowi na trzy części :
1/ obejmującą Bawarię i Karyntię rządzoną przez Karlomana
2/ obejmującą Saksonię, Frankonię, Turyngię i część Lotaryngii rządzoną
przez Ludwika III "Młodszego"
3/ obejmującą Alemanię (Szwabię) rządzoną przez Karola III "Grubego"
W 877 r. po śmierci Karola II "Łysego"królestwo
Franków Zachodnich odziedziczył jego syn Ludwik II "Jąkała",
za wyjątkiem Włoch, które przypadły Karlomanowi królowi Franków
Wschodnich z Bawarii.
W 879 r. po śmierci Ludwika II "Jąkały" królestwo
Franków Zachodnich podzieliło się na dwie części :
1/ obejmującą Neustrię rządzoną przez Ludwika III
2/ obejmującą Akwitanię i Burgundię rządzoną przez Karlomana
Dodatkowo z państwa wydzieliła się Prowansja z miastami Grenoble, Lyon,
Vienne, Arles i Aix pod rządami Bosona.
W 880 r. na mocy traktatu w Ribemont synowie Ludwika II "Jąkały",
Ludwik III i Karloman przekazali królowi Franków Wschodnich Ludwikowi
III "Młodszemu"swoją część Lotaryngii.
W 882 r. Karol III "Gruby" po śmierci braci Karlomana i
Ludwika III "Młodszego"zjednoczył całe królestwo
Franków Wschodnich i objął rządy we Włoszech.
W 885 r. Karol III "Gruby" po śmierci króla Franków
Zachodnich Karlomana przejął jego państwo i na krótko zjednoczył całe
państwo Franków (oprócz Prowansji rządzonej przez Bosona).
Po detronizacji Karola III "Grubego" w 887 r. ostatecznie
utrwalił się podział państwa Franków na kilka części :
1/ wschodnią (później Niemcy) rządzoną przez Arnulfa z Karyntii
2/ zachodnią (później Francję) rządzoną przez Odona wcześniejszego
hrabiego Paryża
3/ Włochy rządzone przez Berengara I wcześniejszego margrabiego Friulu
4/ Prowansję rządzoną przez Ludwika III "Ślepego"
syna Bosona
5/ Burgundię Zajurajską rządzoną przez Rudolfa I z rodu Welfów
Poniższa tabela przedstawia członków dynastii Karolingów panujących w
poszczególnych
częściach podzielonego imperium, które stały się później zalążkami
Francji, Włoch oraz Niemiec.
państwo
Lotara I
(Lotaryngia,
Burgundia,
Prowansja i Włochy)
843-855
Lotar I (cesarz 840-855) 855-875
Ludwik II (kr.Włoch i cesarz) 855-869
Lotar II (kr.Lotaryngii)
855-863 Karol (kr.Prowansji i Burgundii) Po
śmierci Lotara I nastąpił powolny
rozpad jego państwa. Uległo ono podziałowi początkowo na trzy części
: Włochy, Lotaryngię oraz Prowansję z Burgundią.
Po wymarciu synów Lotara będące w ich posiadaniu terytoria przypadły w
udziale pozostałym Karolingom z linii zachodnio oraz
wschodniofrankijskiej oraz innym spokrewnionym z nimi władcom.
|
państwo
Ludwika II "Niemieckiego"
(Franków Wschodnich -
późniejsze Niemcy)
843-876
Ludwik II "Niemiecki" 876-880
Karloman (w Bawarii) 876-882
Ludwik III "Młodszy"
(w Saksonii, Frankonii i Turyngii) 876-887
Karol III "Gruby"
(w Alemanii, kr.Włoch 879-887,
kr.Franków Zach. 885-887,
cesarz 881-887) 887-899
Arnulf z Karyntii
(kr.Włoch 894-896,
cesarz 896-899)
899-911 Ludwik IV "Dziecię"
Po wygaśnięciu
Karolingów w królestwie Franków Wschodnich zwanym Niemcami
rządził w latach 911-918 książę Frankonii Konrad I, a następnie
królowie z saskiego rodu Ludolfingów,
odnowiciele cesarstwa zachodniego jako Świętego Cesarstwa Rzymskiego
Narodu Niemieckiego (S.I.R.).
|
państwo
Karola II "Łysego"
(Franków Zachodnich -
późniejsza Francja)
843-877
Karol II "Łysy"
(cesarz 875-877) 877-879
Ludwik II "Jąkała" 879-882
Ludwik III (w Neustrii) 879-884
Karloman (w Akwitanii
i Burgundii, później w całym
państwie) 885-887
Karol
(III) "Gruby"
(kr.Franków Wsch., Włoch,
i
cesarz)
888-898 Odo (z
rodu Robertynów,
wcześniej hr.Paryża)
898-922 Karol III "Prostak"
922-923
Robert
I (z
rodu Robertynów,
wcześniej hr.Paryża) 923-936
Rudolf (z
rodu Bosonidów,
wcześniej ks.Burgundii)
936-954
Ludwik
IV
"Zamorski" 954-986
Lotar
986-987
Ludwik
V
"Gnuśny"
Po wygaśnięciu
Karolingów w królestwie Franków Zachodnich zwanym Francją zaczęli
panować
Kapetyngowie będący
gałęzią rodu Robertynów. |

|
|

|
|

|
|

|
Projekt podziału
królestwa Franków
z 806 r. |
|
Podział
królestwa Franków
według traktatu
z Verdun
z 843 r. |
|
Podział
królestwa Franków
według traktatu
z Meerssen
z 870 r. |
|
Podział
królestwa Franków
według traktatu
z Ribemont
z 880 r. |
|