|
|
|
® copyright reserved by Michał Czechowski |
Państwa Outremeru ("Kraju za morzem") powstały
na terenach Bliskiego Wschodu (Palestyny, Syrii i Cylicji) w efekcie
zwycięstw I wyprawy krzyżowej, trwającej
w latach 1095-1099.
Były to cztery państwa farnkijskie założone przez
wodzów krucjaty, Gotfreda z Buillon, Boemunda I z Hauteville,
Baldwina II z Bouillon oraz ormiańskie Przeprowadzona w latach 1190-1192 III wyprawa krzyżowa zapoczątkowała istnienie w tym rejonie kolejnego państwa frankijskiego - To ostatnie państwo przetrwało do końca XV w. i był ostatnim terytorium opanowanym przez krzyżowców we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego.
Królestwo Jerozolimskie [1099-1291] -» mapa Państwo powstałe na terenie Palestyny w 1099 r. po opanowaniu jej przez wojska I krucjaty. Terytorium królestwa obejmowało pierwotnie Jerozolimę wraz z portem w Jaffie oraz kilka miast na wybrzeżu i kilka zamków w górach. Ponieważ na jego terenie znajdowały się święte miejsca Królestwo Jerozolimskie utrzymywało hegemonię nad wszystkimi państwami Franków. Pierwszym władcą Jerozolimy został wybrany przez wodzów I krucjaty książę Dolnej Lotaryngii Gotfryd z Bouillon. Nie przyjął on tytułu króla lecz mianował się "obrońcą Grobu Świętego" ("(Advocatus Sancti Sepulchri"). Jego brat i następca Baldwin I został w 1100 r. koronowany w Betlejem na pierwszego króla Jerozolimy. Król Baldwin I znacznie poszerzył terytorium królestwa. W 1104 r. opanował przy współudziale floty genuańskiej ważny port Akkę (Akrę), która w przyszłości stanie się stolicą odnowionego Królestwa Jerozolimskiego, zdobył Sydon i Bejrut, a także podporządkował sobie pozostałe państwa chrześcijańskie jako lenna : Hrabstwo Edessy, Księstwo Antiochii oraz Hrabstwo Trypolisu. W 1118 r. kolejnym władcą królestwa został hrabia Edessy Baldwin II z Bourg. Pomimo kilkakrotnego pojmania przez Seldżuków, z powodzeniem rozwijał królestwo. W 1124 zdobył i włączył do królestwa Tyr. Po jego śmierci w 1131 r. korona przeszła na córkę Melisandę i jej męża hrabiego Andegawenii, Fulka z Gâtinais. Sukcesorami Fulka i Melisandy byli jego synowie Baldwin III i Amalryk I oraz wnuk Baldwin IV "Trędowaty". Bezpotomna śmierć tego ostatniego w 1185 r. zakończyła okres panowania dynastii z Gâtinais. Kolejnymi sukcesorkami korony Królestwa Jerozolimskiego zostały córki króla Amalryka I, Sybilla i Izabela I, które wraz ze swymi mężami : Witem (Gwidonem) z Lusignan, Konradem I z Montferratu, Henrykiem I z Szampanii oraz Amalrykiem II z Lusignan oraz dziećmi Baldwinem V i Marią sprawowały rządy w latach 1185-1212. W 1181 roku książę Antiochii, Renald z Châtillon, samowolnie zerwał zawieszenie broni z sułtanem Egiptu An Nasirem Salah ad-Dinem (Saladynem). W 1182 roku wysłał swoją flotę drogą lądową do Zatoki Akaba, skąd rozpoczęła ona działania wojenne na Morzu Czerwonym. Między innymi napadnięto na samo serce Islamu, Mekkę. Wywołało to natychmiastową reakcję świata muzułmańskiego, który zjednoczył się pod wodzą sułtana Saladyna. Sułtan Saladyn zażądał wypłacenia odszkodowania i zwrotu łupów zagrabionych przez Renalda. W lipcu 1187 r. wojska Franków pod wodzą króla Wita z Lusignan zostały rozgromione przez armię sułtana Egiptu w bitwie pod Hittin. Do końca 1187 r. muzułmanie opanowali całe terytorium Królestwa Jerozolimskiego łącznie ze stolicą, za wyjątkiem Tyru, który skutecznie obronił późniejszy regent Konrad I z Montferratu. Klęska pod Hittin i zdobycie Jerozolimy wywołały nowy wybuch krucjatowego entuzjazmu. W 1190 r. wyruszyła III krucjata pod wodzą trzech najpotężniejszych monarchów Europy Zachodniej : cesarza Fryderyka I "Barbarossy", króla Francji Filipa II August i króla Anglii Ryszarda I "Lwie Serce". Jej efektem było opanowanie w 1191 r. Akki, Cezarei, Jaffy, Cypru oraz restauracja Królestwa Jerozolimskiego, którego stlolicą została Akka. W 1205 r. korona królewska przypadła Marii, córce Izabeli I i Konrada I z Montferratu, żonie Jana I z Brienne regenta łacińskiego cesarstwa w Konstantynopolu, a następnie jej córce Izabeli II, żonie cesarza Fryderyka II Hohenstaufa. W 1228 r. cesarz Fryderyk II wyprawił się do Ziemi Świętej, gdzie w następnym roku zawarł traktat z sułtanem Egiptu Al-Kamilem Muhammadem na mocy którego odzyskano Jerozolimę, Betlejem i Nazaret. W 1244 r. Jerozolima została ostatecznie utracona, zdobyta przez Turków z Chorezmu, najemników w służbie sułtana Egiptu i Damaszku As-Saliha Ajjuba. Kolejni władcy Królestwa Jerozolimskiego z dynastii Hohenstaufów Konrad II (król Niemiec jako Konrad IV) i jego syn Konrad III (Konradyn) niewiele zajmowali się jego sprawami, koncentrując uwagę na swoich domenach w Niemczech i Włoszech. Po bezpotomnej śmierci Konradyna, ściętego w 1268 r. w Neapolu na rozkaz Karola I Andegaweńskiego korona przypadła rządzącej na Cyprze dynastii z Poitiers-Lusignan. Od tego czasu aż do opanowania Akki w 1291 r. przez wojska mameluckiego sułtana Egiptu Al-Aszrafa Chalila Królestwo Jerozolimskie było złączone unią personalną z Królestwem Cypru.
Księstwo Antiochii [1099-1268] -» mapa Antiochia zdobyta w 1098 r. przez wojska I krucjaty stała się w następnym roku stolicą księstwa założonego przez Boemunda I z Hauteville, syna Roberta Giuscarda normańskiego księcia Apulii. Boemund I walczył z muzułmanami oraz Bizancjum o niezawisłość państwa. W 1108 r. został pokonany pod Dyrrachium i zmuszony przez cesarza bizantyjskiego Aleksego I do podpisania traktatu, z którego wynikało, że po śmierci Boemunda księstwo będzie lennem cesarstwa. Jego siostrzeniec Tankred sprawujący regencję w państwie w imieniu nieletniego Boemunda II dzięki pomocy władców Królestwa Jerozolimskiego i Hrabstwa Trypolisu skutecznie przeciwstawiał się ekspansji bizantyjskiej. Kolejny regent Antiochii Roger z Salerno odparł w 1113 r. najazd Seldżuków lecz w 1119 r. poległ w bitwie z muzułmanami pod Sarmadą. Ostatnim z władców sprawujących rządy w imieniu księcia Boemunda II był król Jerozolimy Baldwin II. Samodzielne rządy Boemunda II trwały tylko 4 lata i zakończyły się wraz z jego śmiercią w 1130 r. Ponieważ jego córka i dziedziczka Konstancja była dzieckiem, zatem w latach 1130-1136 regencję w księstwie sprawują ponownie władcy Królestwa Jerozolimskiego : Baldwin II oraz Fulko z Gâtinais. Następnie w latach 1136-1149 i 1153-1160 rządzą w Księstwie Antiochii dwaj kolejni mężowie Konstancji, Rajmund z Poitiers i Renald z Châtillon. Po wymarciu dynastii z Hauteville władcami księstwa zostali przedstawiciele francuskiego rodu możnowładczego z Poitiers. W 1201 r. Boemund IV "Jednooki" połączył w swoim ręku władzę nad Księstwem Antiochii i Hrabstwem Trypolisu. Od tego czasu oba państwa frankijskie pozostawały w unii personalnej pod panowaniem dynastii z Poitiers. Terytorium księstwa stale się kurczyło, a w 1268 r. wojska mameluckiego sułtana Egiptu Az-Zahira Bajbarsa zdobyły Antiochię. Boemundowi VI został tylko Trypolis.
Hrabstwo Edessy [1098-1150] -» mapa Pierwsze państwo frankijskie powstałe w efekcie zwycięstw I krucjaty, założone w 1098 r. przez jednego z jej uczestników Baldwina I, brata Gotfryd z Bouillon, księcia Dolnej Lotaryngii i regenta Królestwa Jerozolimskiego. Położone po obu brzegach górnego Eufratu było najbardziej narażone na ataki muzułmańskie. Po otrzymaniu korony królewskiej w 1100 r. Baldwin I przekazał swoje hrabstwo Baldwinowi II z Bourg, który z kolei w 1118 r. objął tron w Królestwie Jerozolimskim oddając Edessę Joscelinowi I z Courtenay. W 1144 r. Imad ad-Din Zanki turecki atabeg z Mosulu pod nieobecność Joscelina II opanował Edessę wraz z częścią hrabstwa. Próba odzyskania utraconej stolicy nie powiodła się i zakończyła pojmaniem i uwięzieniem hrabiego w Aleppo aż do śmierci w 1159 r. Jego żona w 1150 r. odsprzedała pozostałą część władztwa cesarzowi Manuelowi I Komnenowi, lecz już w 1151 r. ziemie te zostały opanowana przez władców muzułmańskich : Masuda I sułtana z Ikonium, księcia Mardinu Timurtasza oraz władcę Syrii Nur ad-Dina Mahmuda.
Hrabstwo Trypolisu [1102 (09)-1289] -» mapa Ostatnie z państw frankijskich powstałych na Bliskim Wschodzie w konsekwencji zwycięstwa I krucjaty. Jego zalążkiem stało się terytorium wokół miasta Tortosa (Antartus) zdobytego w 1102 r. przez jednego z wodzów wyprawy krzyżowej możnego z południowej Francji, hrabiego Tuluzy Rajmunda z Saint Gilles. Pierwszym hrabią Trypolisu został syn Rajmunda I, Bertrand. Hrabia Rajmund III odegrał znaczącą rolę w historii Królestwa Jerozolimskiego, dwukrotnie sprawując regencję, w latach 1174-1177 i 1185-1186 za panowania królów Baldwina IV "Trędowatego" i Baldwina V. Do 1187 r. hrabstwo pozostawało pod rządami dynastii z Tuluzy, by następnie przejść pod panowanie książąt Antiochii z rodu z Poitiers. W latach 1201-1268 Trypolis i Antiochia złączone były unią personalną. W 1289 r. mamelucki sułtan Egiptu Al-Mansur Kalawun zajął Trypolis kładąc ostatecznie kres niezawisłości hrabstwa.
Królestwo Cypru [1192-1489] -» mapa Państwo powstałe w efekcie działań
militarnych III krucjaty. W czerwcu 1191 r. w drodze do Ziemi Świętej król
Anglii Ryszard I "Lwie Serce" zdobył
Cypr rządzony przez samozwańczego cesarza Izaaka Komnena, by go następnie
sprzedać zakonowi Templariuszy. W 1192 r. od Templariuszy odkupił
Cypr były król Jerozolimy
Wit (Gwidon) z Lusignan i stał się założycielem
państwa. Po śmierci Wita w 1194 r. Królestwo Cypru odziedziczył jego
brat
Amalryk I, który również rządził w Jerozolimie jako Amalryk II. Przez
kolejne sześćdziesiąt dwa lata państwem cypryjskim rządzili jego
potomkowie, a po ich wygaśnięciu w 1267 r. przedstawiciele spokrewnionego z nimi władającego Antiochią rodu z
Poitou. W 1269 r. król Hugo III "Wielki" został
władcą pozostałości dawnego Królestwa Jerozolimskiego ze stolicą
w
Akce. Jego dwaj następcy
Księstwo (Królestwo) Armenii Mniejszej [1080 (1198)-1375] -» mapa Państwo znajdujące się na dawnych
terenach muzułmańskich, odzyskanych przez Bizancjum w 2 połowie X w.
Wtedy to do Cylicji zaczęli napływać
emigranci z północy z ojczystej ziemi Ormian leżącej między jeziorem
Wan a Kaukazem. Po przełamaniu granicy Cesarstwa Bizantyjskiego w
Anatolii przez Seldżuków w 2 połowie XI w. wodzowie armeńscy stworzyli
na tych terenach kilka organizmów państwowych jedynie formalnie zależnych
od Bizancjum. W jednym z księstw leżących w Cylicji objął panowanie ród
Rupenidów, którego założycielem był Rupen I, według niektórych źródeł
uważany
za syna Gagika II ostatniego króla podbitej przez Bizantyńczyków
Armenii. Najwybitniejszym władcą tej dynastii był Leon II "Wspaniały",
który w 1198 r. koronował się w Tarsie na króla Armenii Mniejszej. Władcy
Armenii Mniejszej ułatwili przejście
|